W labiryncie teatru

Już po zakończeniu przedstawienia. Trwało ono nieco ponad cztery godziny, ponieważ dość wiernie trzymało się przebiegu akcji dramatu napisanego przez Szekspira. Mimo że reżyser dokonał kilku znaczących skrótów w tekście, to pozwolił również wybrzmieć w kilku scenach pozasłownym efektom teatralnym (jak monumentalna scena burzy), scenom zbiorowym (jak scena przemarszu wojsk), a także ilustracji muzycznej. Już od pierwszych scen zwraca uwagę minimalistyczna scenografia Doroty Kołodyńskiej, imitująca czas i przestrzeń mitycznego średniowiecza, ruchome zastawki zgrabnie pomagały w zmianie miejsca akcji dramatu. Twórcy nie wahają się użyć także nowoczesnych rozwiązań, na przykład wizualizacji, choćby w postaci wielkiego nieba z ogromnymi ciemnymi chmurami.

Można odnieść wrażenie, że już od pierwszych scen reżyser kładzie ogromny nacisk na dramat rozpadu więzi rodzinnych i toksycznego ojcostwa, głównym tematem czyniąc mechanizm nieuchronnego przekazywania fałszywych wzorców dzieciom, które te wzorce powielają i obracają, rzecz jasna, przeciw własnym rodzicom. Jedynie Kordelia (najmłodsza córka Leara) oraz Edgar („legalny” syn Gloucestera) wydają się znajdować w sobie siłę do szlachetnej odmowy naśladowania tych wzorców.

Premiera spektaklu odbyła się w 2014 roku, część krytyki odnotowała zbieżność aneksji ukraińskiego Krymu przez Rosję ze sceniczną historią o bratobójczej walce, w którą wciągnięto dwa sąsiednie mocarstwa.

recenzja 1: Co myślisz o tej opinii?

Pierwszy, otwierający spektakl monolog Seweryna nie jest wyłącznie popisem pychy toksycznego ojca, który za chwilę domagać się będzie deklaracji miłości od trzech córek. Przez chwilę przemawia przez Leara mroczny, nie dający się okiełznać los, a może nawet kaprys losu. Mamy wrażenie, jakby Lear widział przez moment piekło, które czeka jego, dwór i rodzinę, a mimo to brnie w nieszczęście zapoczątkowane przez podział królestwa. Tymczasem Kordelia dzieli się z nami na stronie wyznaniem: A ja - co powiem? Ja kocham bez słów. Od tej chwili możemy współczuć zarówno Learowi, jak i jego ukochanej córce, mając jednak świadomość, że obie postaci stanowią awers i rewers tej samej ludzkiej słabości, czyli pychy. Obojgu bohaterom brak prawdziwej miłości, którą przekreśla pokusa miłości własnej. 

recenzja 2 Co myślisz o tej opinii?

Dawno nie widziałem Andrzeja Seweryna tak mocno zaangażowanego w graną postać. Miałem wrażenie, że jestem świadkiem niezwykłej transformacji Makbeta w Hioba. Na początku Lear Seweryna przypomina dumnego władcę, który uwierzył, że pozbywając się korony, nie może przestać być królem, tak jak słońce nie może przestać świecić. Lassalle, opowiadając o desakralizacji majestatu, nawiązał do chrześcijańskiej interpretacji Szekspira, w której zarówno Lear, jak i Gloster (ciekawa rola Jerzego Schejbala) przez cierpienie dochodzą do prawdy, bo cierpienie ich moralnie oczyszcza. Obserwujemy, jak szanowani i czczeni dostojnicy, pozbawieni zaszczytów i honorów, zamieniają się w grupę żebraków błądzących po bezdrożach wśród wichury i deszczu (ciekawa animacja filmowa Mikołaja Molendy). Każdy jest już tylko cieniem samego siebie. A może... tylko człowiekiem.

Pytania otwarte:

1. Z jakimi odczuciami pozostałeś po zakończeniu przedstawienia? Czy wzbudziło Twoje zainteresowanie? Jakie tematy i problemy poruszało?

2. Czy „Król Lear” opowiada o tym, jak władza degeneruje ludzkie odruchy w ludziach, którzy ją sprawują? Na czym polegał mechanizm „oddania władzy” córkom, skoro Lear zachowywał tytuł i pewne znaczące przywileje? Może Lear chciał zrzucić z siebie tylko „ciężar sprawowania władzy”, a nie samą władzę?

3. Czy Twoim zdaniem Leara trawi jakiś rodzaj szaleństwa? Jeśli tak, kiedy i pod wpływem czego się ono ujawnia?

4. Jakim ojcem był Lear?

5. Uczucie Kordelii do ojca (oraz sposób jego wyrażania i okazywania) różni się od tego, jak uczucie ojcu okazują pozostałe siostry. Czy można mówić o różnicy w miłości małżeńskiej i rodzicielskiej (i co do sposobu jej wyrażania i okazywania)?

6. Jaką prawdę przed Learem (i przed nami, widzami) odkrywa Błazen? A jaką wierny królowi Kent?

7. Jakimi synami byli i okazali się synowie Glostera? Co ich różniło (poza legalnością związków ojca z ich matkami, a w konsekwencji legalnością ich urodzin czy pochodzenia)?

8. Na czym Twoim zdaniem polega „wierność autorowi”? W czym reżyser pozostał „wierny” Szekspirowi, a w czym nie? Jak mogłaby wyglądać inscenizacja w pełni „wierna tekstowi”? Czy jest możliwa?

9. Po co sięgać w teatrze po dawne teksty? Czy nie lepiej byłoby rozmawiać o współczesności za pomocą współczesnych tekstów?

10. Co stanie się w państwie po zakończeniu sztuki? Kto obejmie władzę? Jak będzie wyglądał porządek w państwie w zależności od tego, kto będzie za niego odpowiedzialny?